28/12/12

Μάρθα Πύλια


Είναι επώδυνο για τον γονιό να σταυρώνει τη γη για να θάψει τα παιδιά του. Επώδυνο για τον δάσκαλο που έχει μακροημερεύσει να του έρχονται τα απόφωνα κάποιων που χρόνια τώρα θήτεψαν κοντά του. Για μένα με την απώλεια της Μάρθας Πύλια το κακό τρίτωσε. Προηγήθηκαν η Ευτυχία Κοσμάτου και η Μαρία Τσικαλουδάκη. Και οι τρεις τους είχαν την ιδιοπροσωπία τους και τα ενδιαφέροντά τους, διασταυρώθηκαν χωρίς να ταυτισθούν: έφτιαξαν συνάλληλους κύκλους. Η Μάρθα Πύλια έχτισε από μόνη της τη ζωή της. Όταν την πρωτογνώρισα στο Παρίσι τα ιστορικά της εφόδια ήταν ελάχιστα, ίσως με κέντρο τη σύντομη ιστορία του Νίκου Σβορώνου.
Θητεύοντας κοντά στους ειδικούς στο Παρίσι, τα λίγα οικογενειακά της τούρκικα εδραιώθηκαν και σύντομα μπορούσε να διαβάσει τα οσμανλήδικα. Από τις γενικότητες πέρασε στα ειδικά θέματα για να την οδηγήσουν σε περιχαρακωμένες γενικεύσεις. Έδρασμα και εφαλτήριό της τα γραπτά του Ρήγα Παλαμήδη. Δεν την οδήγησαν σε μια βιογραφία, αλλά στην ανάδειξη ενός κοινωνικού και οικονομικού τύπου, των notables όπως τους χαρακτηρίζει στη διδακτορική της διατριβή (Παρίσι 2001). Τα ίδια τεκμήρια την έφεραν στην αποτύπωση του καλλιεργούμενου και οικούμενου χώρου. Πρόκειται φυσικά για περιοχές της Πελοποννήσου. Προχώρησε έτσι σε μία ιστορία των συμπεριφορών και των νοοτροπιών. Η όλο και αυξανόμενη ευρυμάθεια-της της άνοιγε τα παραμελημένα ως μια στιγμή πεδία της ιστοριογραφίας. Από τη συμβαντολογία αναγόταν σε μια ιστορία με ανθρωπολογικό βλέμμα.

Και τα τρία πρόσωπα που μνημόνευσα τα θέρισε το ίδιο ανίατο θανατικό, ο καρκίνος. Δεν ήταν πρόσωπα πεφιλημένα των θεών και δεν μπορεί κανείς να φέρει στο νου του Λορέντζο Μαβίλη: τον π’αγαπά ο Θεός τεθνείσκει νέος, είναι γλυκιά η ζωή και ο θάνατος ωραίος. Ο θάνατός τους ήταν τυραννικός. Η ζωή τους είχε γλυκιές  στιγμές αλλά και πίκρες που μεγαλύτερη σκληρότητα για ορισμένες τους πρόσφεραν οι μετριότητες. Στην ανακοπημένη δυναμική τους δεν έγιναν, μολονότι μπορούσαν να τον προοιωνίσουν, ο άλμπατρος του Μποντλέρ: οι γιγάντιες φτερούγες του τον εμποδίζουν να περπατήσει.
Η Μάρθα χάθηκε δρασκελώντας τη μέση της στράτας της ζωής. Όσα γραφτά μας άφησε προανήγγειλαν άλλα: μετάβαση από το θέμα στα θέματα. Κάποια της κείμενα στις «Αναγνώσεις» της Αυγής υποβάλλουν τα ανάπτυγμα ενός ψυχισμού και μας εμπλουτισμένης γνώσης που επέτρεπαν την τεκμηριωμένη και μάλιστα ιστορικοκρατούμενη έκφραση του πολιτικού λόγου.
Αυτά τα λίγα λόγια δεν αποσκοπούν ούτε να καταγράψουν ούτε να αξιολογήσουν όσα γραφτά μας άφησε: ας είναι λίγα χειμωνιάτικα νεκρολούλουδα αντί στεφάνου.

ΣΠΥΡΟΣ Ι. ΑΣΔΡΑΧΑΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια: