31/7/16

Η ανθρώπινη φύση είναι απρόβλεπτη

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Πέτρος Μπάτσιαρης, Συνύπαρξη 


W. SOMERSET MAUGHAM, Χονολουλού και άλλα διηγήματα, Μετάφραση: Παλμύρα Ισμυρίδου, Εκδόσεις Άγρα, σελ. 336

Οι εξομολογήσεις άμεσες, καθόλα πειστικές, ασίγαστες: μας προϊδεάζουν για την άμεση υπαγωγή μας στο σχεδόν αδιανόητο. Η αναπόφευκτη προσέγγιση της ετερότητας συνεγείρει εν τω μεταξύ το υποκείμενο σε ιδιαίτερα ανησυχητικό βαθμό. Ενίοτε φτάνει ως τη σύγχυση των ορίων, τα οποία είθισται να διακρίνουν το αισθητό και το υπεραισθητό. Η έκσταση εδώ συνιστά υπόθεση πλήρους υιοθέτησης του ειδικότερου, λεγομένου εξωτικού διάκοσμου. Το αν θα αποβεί μοιραία ή όχι, επαφίεται αποκλειστικά στις αντιστάσεις του δέκτη των συγκεκριμένων κραδασμών. Η απόκλιση είναι οριακή. Ό, τι βλέπει κανείς για πρώτη φορά ενδέχεται να είναι πρωτίστως μια πτυχή του ασύνειδου. Το ταξίδι δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά μύηση στους αντίποδες του Αποδεκτού. Ενδεικτικές είναι οι εξής αποτιμήσεις:  «Τίποτα δεν με είχε προετοιμάσει για τη Χονολουλού. Απέχει τόσο πολύ από την Ευρώπη, το ταξίδι από το Σαν Φρανσίσκο είναι τόσο μακρινό, το όνομά της εμπνέει τόσο παράξενους και τόσο σαγηνευτικούς συνειρμούς, ώστε, αρχικά, δεν πίστευα στα μάτια μου. Δεν ξέρω αν είχα σχηματίσει νοερά ακριβή εικόνα του τί περίμενα, αλλά αυτό που συνάντησα ήταν για μένα μεγάλη έκπληξη».   

Η ζωή στις παρυφές της τροπικής ζούγκλας αποτελεί, ως γνωστόν, συναρπαστική μυθιστορηματική ύλη. Εξ ορισμού μάλιστα. Ανάλογα ισχύουν και για τη διαβίωση σε νησιά, πυκνοκατοικημένα ή μη, όπου οι κατά καιρούς αποικιοκράτες διεκδίκησαν και κατά κανόνα απέκτησαν το παν έναντι ελάχιστης ή μηδαμινής αμοιβής. Εκεί όπου οι κοινωνικές σχέσεις ματαίως προσπαθούν, μεταξύ άλλων, να διορθώσουν ή να καλύψουν έστω, τα ενδιάθετα στοιχεία σαδιστικών, αυτοκαταστροφικών και άλλων θανάσιμων εμμονών, εκεί ακριβώς εντοπίζεται ένα ικανό μέρος της διηγητικής πανίδας του διάσημου βρετανού συγγραφέα Ουίλλιαμ Σόμερσετ Μωμ (Παρίσι 1874- Νίκαια Νότιας Γαλλίας 1965). Η αφανής ή εμφανής βαρβαρότητα, η οποία υπαγορεύει συμπεριφορές, ρήξεις και σχάσεις ηθικής, δεν παραιτείται. Η Μαλαισία, η Βόρνεο, η Χαβάη συνιστούν δηλαδή, πέρα από τις γεωπολιτικές τους σημάνσεις και ιδιοπροσωπίες, αρχεία της διαπάλης του αγαθού και των όποιων καταστατικών αντιθέτων του. Με αδρές γραμμές ψυχογραφούνται οι φορείς των αδιέξοδων παθών: ριψοκίνδυνοι αλιείς πλούτου, τυχοδιώκτες, ναυτικοί έρμαια των παθών τους, αδίστακτοι κυβερνήτες αποικιών εν ονόματι του Στέμματος, γυναίκες δίβουλες, σύζυγοι κρυψίνοες. Πρόκειται για απεικάσματα κολασμένων εαυτών, ο οποίοι δεν χρειάζεται καν να επινοήσουν την ύπαρξή τους. Είναι αυτοί που είναι: οι ανέκκλητα  έκπτωτοι.
Συγκρατώ ότι η  υπερβολή του φόνου προβάλλει συστηματικά ως η αποθέωση μιας απόλυτης, βεβαίως ιδιότυπης δικαιοσύνης. Μέσα στο θολό, στο ρευστό τοπίο της παράκρουσης, ο άνθρωπος μαθαίνει εξανδραποδισμό. Αν όντως «η ανθρώπινη φύση είναι απρόβλεπτη, και είναι ανόητος όποιος ισχυρίζεται ότι τη γνωρίζει», όπως διαβάζουμε στη σελίδα 247, τότε ο αφηγητής, ο οποίος, σύμφωνα με τους Times, «υπήρξε ο μοναδικός συγγραφέας της γενιάς του που χάρισε καταξίωση και λάμψη στην αγγλική λογοτεχνία», επιδίδεται στην ταξινόμηση παραδοξοτήτων. Εξ αντικειμένου ή κατά τα φαινόμενα μόνον.
Η αποτυχία του συγκεκριμένου πολιτισμικού μορφώματος έγκειται στο ότι πρόλαβε να εγκαθιδρύσει τον ψευδό-πολιτισμό του αποικιακού κέρδους. Η μονάδα εκφυλίζεται σε μονέδα. Παραθέτω αυτούσια τη γενική αρχή, η οποία προκαθορίζει εδώ την πράξη της εξιστόρησης: «η εντύπωση θα μπορούσε ωραιότατα να είναι ακριβέστερη από τη γυμνή αλήθεια».  Εξ ου και το στοιχείο του συγκινησιακού αιφνιδιασμού. Κυριαρχεί, το τονίζω αυτό, σε όλο το αφηγηματικό εύρος της συλλογής, η οποία ευτύχησε στα έμπειρα χέρια της μεταφράστριας. Κοντολογίς, η γραφή αποτυπώνει κατεξοχήν όνειδος. Δεν την επηρεάζουν οι κειμενικές στρατηγικές του μοντερνισμού της εποχής που δημοσιοποιείται. Ο Ουίλλιαμ Σόμερσετ Μωμ αποδεικνύει έτσι άλλη μια φορά την υφολογική του επάρκεια. Αυτή που είναι ομολογουμένως αποδεκτή και στις πονηρές μέρες μας.

Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής

Δεν υπάρχουν σχόλια: