ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ
ΆΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ, Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του
φυσικού, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2016,
σελ. 524
 |
| Βασίλης Γεροδήμος, Χωρίς τίτλο, μάρμαρο και χαρτί, 40 x 45 x 45 εκ. |
Ο Πολ και η Λόρα είναι τα κεντρικά πρόσωπα αυτής της γοητευτικής
μυθιστορίας που με επίκεντρο την ενδιαφέρουσα σχέση τους, ανατέμνει σε βάθος μια
θυελλώδη εποχή για την Ευρώπη. Δραματικοί ήρωες ενός συναρπαστικού αφηγήματος που
υφαίνει, παράλληλα με την εξιστόρηση του έρωτά τους, έναν ιστό κοσμοϊστορικών
γεγονότων, τα οποία συνέβησαν στο πέρασμα από τον 19ο αιώνα στον 20ο
και άλλαξαν τη ροή της ιστορίας. Τεχνολογικά επιτεύγματα, ευφάνταστοί
νεωτερισμοί, κρίσιμες εφευρέσεις, αλλά κυρίως ιδεολογικές ανακατατάξεις,
κοινωνικές ανατροπές, και πολιτικές εξελίξεις.
Το ζευγάρι που δανείζει τα ονόματά του στον τίτλο του νέου μυθιστορήματος
του Άρη Μαραγκόπουλου, είναι ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ και ο πίνακας που
κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου το «Πρόγευμα στη χλόη» του Μανέ. Ο νεαρός γαλλοκρεολός
Πολ, φοιτητής της Ιατρικής από το Σαντιάγο, φλογερός επαναστάτης, παθιασμένος ομιλητής
με απίστευτη ευφράδεια και πάθος, συναντά και ερωτεύεται την όμορφη και
ευαίσθητη, λόγια και οξυδερκή Λόρα. Την προοδευτική, ανυπότακτη μεσαία κόρη του
Καρλ Μαρξ. Η ιστορία τους καθρεφτίζεται στο κάτοπτρο μιας πολυτάραχης εποχής που
στιγματίστηκε από επαναστατικές κορυφώσεις και αβυσσαλέες καταβυθίσεις. Εμμονή
και πάθος του συγγραφέα για πολλά χρόνια, (όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι οι
προσωπικότητές τους παρεισδύουν σε πολλά από τα γραπτά του), το ζευγάρι θα
αποτελέσει το σημείο εστίασης του μυθιστορήματος που διατρέχει έναν χρονικό
ορίζοντα σαράντα πέντε ετών, όσο ακριβώς διήρκεσε και η κοινή ζωή τους.
Το αφηγηματικό τόλμημα του Άρη Μαραγκόπουλου βουτάει αποφασιστικά σε ένα
ιλιγγιώδες πραγματολογικό υλικό το οποίο περιλαμβάνει σημαντικά ιστορικά
πρόσωπα και συνταρακτικά κοινωνικοπολιτικά περιεχόμενα, πολυειδείς πρωτογενείς
πηγές, αποδελτιωμένες πληροφορίες και πολλαπλώς διασταυρωμένα τεκμήρια εποχής. Ο
συγγραφέας, χάριν της πλοκής, συμπληρώνει με ευαισθησία, σεβασμό και
δημιουργικό οίστρο τον κενό χώρο ανάμεσα στις εξέχουσες ιστορικές στιγμές που
σημάδεψαν την πορεία της ανθρωπότητας, δίνοντας στα ιστορικά πρόσωπα της
κεντρικής ιδεολογικοπολιτικής σκηνής ανθρώπινη υπόσταση και στην καθημερινότητά
τους μια παράλληλη διάσταση αληθοφάνειας. Αίρει την ανοικείωση που δημιουργεί η
χρονική απόσταση και η αναπόφευκτη μυθοποίηση, σχηματίζοντας ένα πυκνό πλέγμα από
επινοημένες ενθέσεις και εμβόλιμες διασυνδέσεις. Ο Μαρξ, ο ευφυής, θεληματικός,
ακατάβλητος διανοητής που εμπνεύστηκε την επανάσταση των λαών και κατήγγειλε
την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, ανησυχεί για τα οικονομικά της
οικογένειας και την τύχη των κοριτσιών του, όπως κάθε άλλος πατέρας. Ο ακαταπόνητος
συγγραφέας του Κεφαλαίου, πολυάριθμων άρθρων και ριζοσπαστικών δοκιμίων, ο
καθοδηγητής της Διεθνούς είναι ακατάστατος, βασανίζεται από αιμορροΐδες και
καυγαδίζει με την άκαμπτης λογικής σύζυγό του. Οι τρεις του κόρες, βιώνοντας εκ
των έσω και συμμετέχοντας ενεργά σ’ αυτόν τον ιδεολογικό πυρετό, μετεωρίζονται
ανάμεσα στη ρομαντική ποίηση και τα επαναστατικά μανιφέστα, την κοριτσίστικη αιδημοσύνη
και τη γυναικεία χειραφέτηση. Ο Πολ, ερωτευμένος με τη Λόρα και μαγνητισμένος
από την πολυσχιδή προσωπικότητα του Μαρξ, συχνάζει στο σπίτι τους, συνομιλεί με
τον Έγκελς, εμπνέεται από το πάθος προσωπικοτήτων που καθοδηγούν το εργατικό
κίνημα και στρατεύεται ολόψυχα στον αγώνα για την ελευθερία και την ισότητα.
Και μετά έρχεται η δύσκολη συνθήκη του γάμου, η οικονομική ανασφάλεια, οι
περιπέτειες της Διεθνούς, η γέννηση τριών παιδιών και η πρόωρη απώλεια τους, η
άνοδος και η πτώση της παρισινής Κομμούνας, οι δουλείες και οι συμβάσεις της
καθημερινής ζωής, οι θάνατοι συγγενών και συντρόφων, οι φυλακίσεις και οι
ιδεολογικές μεταστροφές. Ακολουθεί η συγγραφή του δοκιμίου του Πολ «Το δικαίωμα
στην τεμπελιά», η χλιαρή υποδοχή και οι παρανοήσεις που το συνόδεψαν. Η πικρία
και η ανάταση, η απογοήτευση και το πείσμα, υπό την ιδεολογική επίβλεψη του
Μαρξ και την οικονομική προστασία του Έγκελς.
Το φιλόδοξο λογοτεχνικό εγχείρημα παρά τον όγκο του λειτουργεί και γοητεύει
τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας, εναλλάσσοντας συνεχώς πρωτογενές υλικό και μυθοπλαστικό,
συναρθρώνει μικρά διαφορετικά κείμενα (επιστολές, ανακοινώσεις, μπροσούρες,
αφίσες ημερολογιακές εγγραφές, τριτοπρόσωπα αφηγηματικά μέρη) σε μια σύνθετη
κατασκευή που κινείται από το ενικό στο πληθυντικό και από το ατομικό στο
συλλογικό. Με ενεργή πολιτική συνείδηση αναστοχάζεται κριτικά την «ιστορική
πραγματικότητα» αναπτύσσοντας έναν διαρκή διάλογο στα πεδία του λόγου, του
χρόνου και της γλώσσας. Με μια πολύπλοκη σελιδοποίηση, (αλλαγή τύπου γραμμάτων,
μεγέθους και εύστοχες παραθέσεις οπτικού υλικού: γκραβούρες, καρτ ποστάλ,
εξώφυλλα περιοδικών, πρωτοσέλιδα εφημερίδων), σηματοδοτεί τα ιστορικά στοιχεία,
υπογραμμίζει τις σημαίνουσες λέξεις και φράσεις, αντιδιαστέλλει τις επιστολές
από τις ημερολογιακές εγγραφές και τις αφηγήσεις των διαφόρων προσώπων. Το
αλλόγλωσσο κείμενο, το οποίο επίμονα παρεισφρέει στην αφήγηση, επισημαίνει διαρκώς
το χωροχρονικό πλαίσιο, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναπαράσταση της εποχής. Βοηθά
τον συγγραφέα να ζωγραφίσει το
πανόραμα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου
«εκ του φυσικού». Σημειώνω μερικές
λέξεις τις οποίες εντοπίζει ο αναγνώστης να διακρίνονται μέσα στο κείμενο: τρέλα του έρωτα, κομμούνα, κορμί,
διεθνισμός, πρόοδος, μέλλον, ιδιοκτησία, μαρτύριο, ουτοπία. Λέξεις που
ψυχογραφούν τα πρόσωπα και κατευθύνουν την πλοήγησή του σε όσα εξιστορούνται:
Το ενδιαφέρον αυτό μυθιστόρημα διευρύνει τα όρια της πρόσληψης και
αφομοίωσης του πολυειδούς ιστορικού και κοινωνικοπολιτικού υλικού στο οποίο
αναφέρεται, καθώς μέσα από τις αφηγηματικές συμβάσεις και επινοήσεις, τις
διασταυρώσεις του μύθου και της ιστορίας, στήνεται το σκηνικό των ημερών και αναδεικνύονται
νέες προοπτικές θέασης των γεγονότων. Με σεβασμό στον ιστορικό χρόνο, αλλά με
την ελευθερία που δίνει η μυθοπλασία στη σύνθεση και ερμηνεία των δεδομένων. Χωρίς
εξιδανικεύσεις, ευτελείς προθέσεις τυμβωρυχίας και διαθέσεις καπηλείας, αλλά με
κριτική σκέψη, πολιτική ευαισθησία και εγρήγορση.
Στο ενδελεχές επίμετρο με τις εμπεριστατωμένες αναφορές και επεξηγήσεις
ο συγγραφέας παραθέτει τους λόγους της ψυχικής του συγγένειας με τον Πολ και τη
Λόρα. Παράλληλα δίνει τη δυνατότητα στον επιμελή αναγνώστη να συναισθανθεί τον επαναστατικό
πυρετό της εποχής, παραθέτοντας ιστορικά τεκμήρια και βιβλιογραφικά στοιχεία
που συνέλεξε κατά την ερευνητική διαδικασία και τα οποία επέτρεψαν την επιτυχή
και αβίαστη συσσωμάτωση μυθοπλαστικού και πραγματολογικού υλικού.
Το κοινό τέλος του Πολ και της Λόρας δεν είναι παρά ο επίλογος μιας
ουσιαστικής σχέσης και μιας ασυμβίβαστης επαναστατημένης ζωής αφιερωμένης στην
πρόοδο, την αφύπνιση, το δίκαιο και την ελευθερία των λαών.
Η ενσυνείδητη, μακάρια, ταυτόχρονη αναχώρησή τους ένα σαββατόβραδο του Νοέμβρη
του 1911, δεν είναι παρά η πίστη στο όραμα της κοινωνικής ουτοπίας που υπηρέτησαν
δια βίου, χωρίς αμφιταλαντεύσεις και δισταγμούς. Η τελική πράξη της αδιαπραγμάτευτης
συντροφικότητας και του απόλυτου έρωτα, που δεν διανοείται το χωρισμό. Το σπαραχτικό
υστερόγραφο για το δικαίωμα στη χαρά της
ζωής…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου