Σχόλιο στην Πολιτεία του Πλάτωνα

[για τη θέση των γυναικών]

ΤΟΥ ΑΒΕΡΡΟΗ

Ο Αβερόης

Αυτός είναι ο τόπος για να διερευνήσουμε αν οι γυναίκες διαθέτουν όμοιες φύσεις με τις φύσεις κάθε μιας τάξης πολιτών –και ειδικά με τους Φύλακες–, ή αν οι γυναικείες φύσεις είναι διαφορετικές από εκείνες των ανδρών. Αν αληθεύει το πρώτο, τότε οι γυναίκες βρίσκονται ουσιαστικά στο ίδιο επίπεδο με τους άνδρες, αναφορικά με τις δραστηριότητες της πόλης, κι έτσι, υπάρχουν μεταξύ τους πολεμίστριες, φιλόσοφες, κυβερνήτριες, και ούτω καθ' εξής. Στην αντίθετη περίπτωση, οι γυναίκες είναι ικανές μόνο για εκείνες τις δραστηριότητες για τις οποίες το κράτος, θεωρούμενο ως το σύνολο του ανδρικού πληθυσμού, δεν είναι επαρκές, όπως η ανατροφή των παιδιών, η τεκνοποιία, κι άλλα παρόμοια.

Εμείς ισχυριζόμαστε ότι οι γυναίκες, από τη στιγμή που είναι του ιδίου είδους με τους άντρες, ως προς τον τελικό ανθρώπινο σκοπό, μετέχουν αναγκαστικά σε αυτόν, και διαφέρουν μόνο ως προς τον βαθμό. Αυτό σημαίνει: ο άντρας είναι, στην πλειοψηφία των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, πιο ικανός από τη γυναίκα. Όμως, δεν είναι αδύνατον οι γυναίκες να είναι πιο ικανές, σε κάποιες δραστηριότητες, όπως, για παράδειγμα, στην τέχνη της εκτέλεσης της μουσικής. Γι’ αυτό λέγεται ότι οι μελωδίες είναι τέλειες αν επινοούνται από άνδρες και εκτελούνται από γυναίκες.

Από τη στιγμή που ισχύουν τα παραπάνω, αφού η φύση των ανδρών και των γυναικών είναι του ίδιου είδους –και η φύση που είναι μοναδική στο είδος, εκτελεί στο κράτος μία (την ίδια) δραστηριότητα–, είναι προφανές ότι οι γυναίκες θα πραγματοποιούν σε αυτό το κράτος τις ίδιες δραστηριότητες με τους άνδρες, αν εξαιρέσει κανείς την περίσταση εκείνη κατά τη διάρκεια της οποίας είναι πιο αδύναμες.

Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να ανατίθενται σε αυτές πιο απλές δραστηριότητες. Αυτό θα γίνει ξεκάθαρο μόνο με την έρευνα. Βλέπουμε ότι οι γυναίκες συμμετέχουν μαζί με τους άνδρες στις τεχνικές, αν εξαιρέσει κανείς την περίσταση εκείνη κατά τη διάρκεια της οποίας είναι πιο αδύναμες, αν και σε κάποιες τεχνικές, όπως η υφαντική, η ραπτική, και άλλες τέτοιες, είναι πιο ικανές από τους άνδρες.

Αναφορικά με τη συμμετοχή τους στην τέχνη του πολέμου, αυτό μπορεί κανείς να το παρατηρήσει ξεκάθαρα μεταξύ των κατοίκων της ερήμου και των συνοριακών χωριών.

Παρομοίως, από τη στιγμή που έχουν υπάρξει πολλές γυναίκες οι οποίες έχουν διακριθεί, κι έχουν μια αξιέπαινη προδιάθεση, δεν είναι απίθανο να υπάρχουν μεταξύ τους φιλόσοφες και κυβερνήτριες. Όμως, επειδή κάποιοι νόμιζαν ότι αυτός ο τύπος σπανίως εμφανίζεται στις γυναίκες, κάποια δικαιικά συστήματα αρνούνταν να δεχθούν γυναίκες στην ιεροσύνη, δηλαδή στο Ύψιστο Αξίωμα. Αντίθετα, άλλα δεν το απαγόρευαν, γιατί η ύπαρξη τέτοιων γυναικών δεν ήταν απίθανη.

Είναι ήδη προφανές, από μια έρευνα στα ζώα, ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν γυναίκες Φύλακες. Αναφερόμαστε στα ζώα με τα οποία, προηγουμένως, είχαμε παραλληλίσει τους Φύλακες. Το βλέπουμε αυτό στις σκύλες, οι οποίες κάνουν τους φύλακες όπως ακριβώς τα αρσενικά τους, το βλέπουμε από τον τρόπο που παλεύουν οι ύαινες, αν εξαιρέσει κανείς το γεγονός ότι είναι πιο αδύναμες.

Γι’ αυτό το σκοπό η φύση, κάποιες φορές, αν και σπανίως, δίνει στο αρσενικό ένα όπλο για να παλεύει, το οποίο δεν βρίσκεται στα θηλυκά, όπως στην περίπτωση του αγριογούρουνου. Από τη στιγμή που τα όπλα των ζώων που παλεύουν είναι, τις περισσότερες φορές, κοινά στα αρσενικά και τα θηλυκά, εξυπακούεται ότι το θηλυκό πρέπει, ανάλογα, να εκτελεί αυτή τη λειτουργία.

Παρόλα αυτά, όμως, σε αυτά τα κράτη, η ικανότητα των γυναικών δεν είναι γνωστή, γιατί τις χρησιμοποιούν μόνο για τεκνοποιία. Γι' αυτό, οι γυναίκες βρίσκονται στην υπηρεσία των συζύγων τους και [συνδεδεμένες] με τα καθήκοντα της τεκνοποιίας, της ανατροφής και του γαλακτισμού. Αυτό όμως ακυρώνει όλες τις άλλες δραστηριότητές τους. Γιατί οι γυναίκες, σε αυτά τα κράτη, δεν θεωρούνται ικανές για καμιά ανθρώπινη αρετή, και συχνά μάλιστα συμβαίνει να μοιάζουν με φυτά.

Το γεγονός ότι θεωρούνται βάρος για τους άνδρες, σε αυτά τα κράτη, είναι μια από τις αιτίες της φτώχειας τους. Βρίσκονται εκεί, σε διπλάσιο αριθμό σε σχέση με τους άνδρες, ενώ, την ίδια στιγμή, δεν βοηθούν καθόλου, αν εξαιρέσει κανείς την ανατροφή, σε καμία από τις απαραίτητες δραστηριότητες, εκτός από κάποιες που αναλαμβάνουν όταν είναι υποχρεωμένες να αντιμετωπίσουν την έλλειψη χρημάτων, όπως την ύφανση και τη ραπτική. Όλα αυτά είναι αυταπόδεικτα.

Κι αν είναι έτσι –και είναι προφανές ότι τα θηλυκά συμμετέχουν μαζί με τα αρσενικά στον πόλεμο, και στα σχετικά– οφείλουμε να ψάξουμε στην επιλογή τους εκείνες τις φύσεις που είχαμε ψάξει στους άντρες. Αυτές πρέπει να εκπαιδεύονται, επίσης, στη μουσική και τη γυμναστική.

Αυτός είπε: δεν έχουν κανένα προστατευτικό ένδυμα όταν ασκούνται μαζί με τους άνδρες στη γυμναστική, γιατί καλύπτονται από την αρετή. Ήταν, του ήταν ξεκάθαρο ότι οι γυναίκες μπορούσαν να πάρουν τη θέση τους στο ρόλο του Φύλακα, ακριβώς όπως κάνουν και οι άνδρες, κι ότι οι γυναίκες Φύλακες θα έπρεπε να βρίσκονται σε ένα μοναδικό (το ίδιο) επίπεδο με τους άνδρες. Γιατί κανένας από εκείνους τους εξαίρετους Φύλακες που βρίσκονται σε αυτό το κράτος δεν έχει ξεχωριστό τόπο κατοικίας, ούτε μαγειρεύει ο καθένας για λογαριασμό του.

Εκείνος είπε ότι η ανάγκη, αναμφίβολα, θα οδηγούσε τις γυναίκες να ποθούν τη σεξουαλική πράξη. Όμως, δεν θα ήταν πρέπον να τις αφήναμε να το κάνουν όποτε και με όποιον θέλουν. Γιατί εμείς θέλουμε αυτή η πράξη να είναι ανθρώπινη, όχι τυχαία. Θα έπρεπε να δημιουργήσουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για τις τεκνοποιητικές τους δραστηριότητες, με τον πρέποντα σεβασμό για τον ρόλο τους ως Φύλακες, αλλά σε συγκεκριμένους χρόνους, με επιλεγμένα άτομα και σε συγκεκριμένες περιστάσεις...

[Από το βιβλίο, E. I. J. Rosenthal, Averroe's Commentary on Plato's Republic, Cambridge University Press, 1969. Μετάφραση Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης]